نارسايي كليه خبر نمي‌‌‌‌دهد.
يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي كليوي، نارسايي كليه است. اين بيماري اغلب بي‌سروصدا بروز كرده و به آرامي پيشرفت مي‌كند و زماني بيمار دچار علائم آن مي‌شود كه ديگر كار از كار گذشته و عملكرد كليه‌ها تا حد زيادي مختل شده است. در آستانه هفته حمايت از بيماران كليوي با محمد افشاريان، جراح و متخصص بيماري‌هاي كليه و مجاري ادراري و تناسلي گفت‌و‌گو كرده‌ايم تا شرايطي كه كليه از كار افتاده براي بدن ايجاد مي‌كند مورد بررسي قرار داده و نيز ضمن كسب اطلاعات بيشتر، با اقداماتي ساده از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كنيم.
نارسايي كليه چيست و به چه علت رخ مي‌دهد؟
به كاهش شديد عملكرد كليه، نارسايي كليه مي‌گويند. اين نارسايي به دو نوع مزمن و حاد تقسيم مي‌شود. اگر كليه‌ها به صورت ناگهاني از كار بيفتند، مثلا فردي در اثر تصادف يا حادثه، خون زيادي از دست بدهد، به نارسايي حاد مبتلا مي‌شود. از دست دادن خون، ميزان كاركرد خون كليه را كه عضوي پرخون است، به خطر مي‌اندازد و باعث مي‌شود در مدت كوتاهي از كار بيفتد و نارسايي حاد ايجاد شود، اما اگر عملكرد طبيعي كليه‌ها بتدريج با اشكال مواجه شود، نارسايي مزمن ايجاد مي‌شود.
شايع‌ترين علت نارسايي مزمن، ابتلا به بيماري ديابت است. بيماري ديابت به رگ‌هاي متوسط خون در افراد مبتلا آسيب مي‌رساند و باعث ايجاد نارسايي در عضوهايي مانند كليه و چشم مي‌شود. پس از آن پرفشاري خون، دومين علت نارسايي مزمن كليه محسوب مي‌شود. از ديگر بيماري‌هاي ايجادكننده اين نارسايي، بزرگي پروستات است. اين عارضه مي‌تواند جلوي ادرار را بگيرد. چنانچه فردي متوجه بيماري شود، مي‌تواند از ايجاد اين نارسايي جلوگيري كند، اما اگر از بيماري اطلاعي نداشته باشد، نارسايي ماندگار خواهد شد. همچنين گاهي يكي از كليه‌هاي بيمار بر اثر عفونت از بين مي‌رود و كليه دوم او نيز مبتلا به سنگ مي‌شود، اما فرد متوجه بيماري نمي‌شود و به همين دليل هر دو كليه از كار مي‌افتد. گاهي نيز نارسايي كليه بر اثر بيماري‌هاي مادرزادي مانند دو نوع كيست كليه به‌وجود مي‌آيد. يكي از اين نوع كيست‌ها در سن كودكي و ديگري در بزرگسالي ايجاد و منجر به نارسايي كليه مي‌شود.
مصرف دارو هم مي‌تواند باعث ايجاد نارسايي كليه شود؟
مصرف دارو در دو حالت عوارض به همراه دارد؛ نخست آن كه باعث نارسايي حاد كليه مي‌شود. در اين حالت ايجاد نفرتيك يا التهاب سلول‌هاي بينابيني باعث نارسايي حاد كليه مي‌شود. اين عارضه با مصرف دارو و درمان‌هاي نگهدارنده قابل برگشت است. همچنين مصرف برخي داروها در درازمدت باعث مي‌شود كليه‌ها كاركرد خود را از دست بدهند و به نارسايي برسند. مشهورترين اين داروها، داروهاي ضددرد است. بنابراين توصيه مي‌شود از مصرف خودسرانه اين داروها جدا خودداري كنيد.
آيا بيماري نارسایی کلیه علامت مشخصي دارد؟
كم‌خوني از علائم اوليه و شايع نارسايي كليه است. معمولا اين بيماران دچار درد نمي‌شوند و پس از مراجعه به آزمايشگاه و انجام آزمايش، متوجه بيماري مي‌شوند. اگر فردي متوجه بيماري‌اش نشود و در موارد شديد به پزشك مراجعه كند، دچار علائم نارسايي مزمن كليه مانند كاهش وزن، ورم دست و پا، بي‌اشتهايي، خستگي مفرط و ساطع شدن بوي بددهان خواهد شد. اكثر بيماراني كه مبتلا به نارسايي كليه هستند، احساس خارش آزاردهنده‌اي را در بعضي مراحل پيشرفت بيماري تجربه مي‌كنند. خونريزي‌هاي كوچك روي پوست يا تيره شدن رنگ ناخن‌ها و پوست از ديگر علائم ديررس اين بيماري است و بايد فرد تحت دياليز قرار بگيرد.
نارسايي كليه در كودكان با چه علائمي همراه است؟
يكي از مهم‌ترين علت‌هاي شيوع ابتلاي كودكان به نارسايي كليه، عفونت ادراري و برگشت ادرار به كليه‌ها(ريفلاكس ادراري) است. اين بيماري بين دختران شايع‌تر از پسران است. در اين حالت، ادرار از مثانه به كليه بازمي‌گردد. اگر اين عامل در كودك شناسايي نشود، كودك به نارسايي كليه مبتلا خواهد شد. بنابراين اگر بچه‌اي بيش از يك بار به عفونت ادراري مبتلا شود، بايد حتما تحت بررسي قرار گيرد. يكي ديگر از علت‌هاي شيوع بيماري، تنگي ابتدا يا انتهاي حالب است. اين بيماري مادرزادي ممكن است با عوارضي همچون دل‌درد، دل‌پيچه، گريه و بي‌قراري، بي‌اشتهايي و كاهش وزن همراه باشد.
كنترل قند خون در افراد ديابتي و كنترل فشار خون در افراد مبتلا به پرفشاري خون، مهم‌ترين اقدام براي پيشگيري از ابتلا به نارسايي كليه است
رژيم غذايي مناسب براي اين گروه از افراد چيست؟
افرادي كه نارسايي كليه مزمن دارند، بايد از رژيم غذايي خاصي پيروي كنند. مصرف نمك در اين شرايط بايد محدود شود و غذاهاي كم‌پروتئين و كم‌چرب مورد استفاده قرار گيرد. غذاي مصرفي اين افراد بايد بيشتر گياهي باشد. گفتني است، در افرادي كه نارسايي شديدكليه دارند، اختلالات الكتروليتي ايجاد مي‌شود و عملكرد الكتروليت‌هاي خوني آنها مختل مي‌شود كه منجر به بالا رفتن پتاسيم خون خواهد شد و بسيار خطرناك است. به همين دليل اين افراد بايد از خوردن سبزي و ميوه حاوي مقدار زياد پتاسيم مانند موز و سيب‌زميني اجتناب كنند.
آيا براي خوردن مايعات در مبتلايان به نارسايي كليه محدوديتي وجود دارد؟
بيماراني كه نارسايي كليه شديد دارند، در خوردن مايعات محدوديت دارند، اما افرادي كه در مرحله اول بيماري قرار دارند، محدوديتي ندارند.
بيماري نارسایی کلیه چگونه درمان مي‌شود؟
مهم‌ترين اقدام براي درمان بيماري، برطرف كردن عامل بيماري مثلا ديابت و فشارخون است تا باقيمانده بافت سالم كليه حفظ شود و كليه‌ها بتوانند كار خود را بخوبي انجام دهند. در مراحل اوليه نارسايي كليه ممكن است به روش‌هاي مصنوعي تصفيه خون مانند دياليز نيازي نباشد و بيمار با مصرف دارو بيماري‌اش را كنترل كند، اما اگر نارسايي كليه در مراحل پيشرفته باشد، كليه قادر نخواهد بود عمل تصفيه خون را بخوبي انجام دهد و سموم را از بدن خارج كند. بنابراين افراد مبتلا بايد با روش مصنوعي دياليز و در نهايت، پيوند كليه درمان شوند. افراد بسته به شدت بيماري، هفته‌اي دو تا سه مرتبه دياليز صفاقي يا خوني مي‌شوند. براي انجام پيوند هم بايد گيرنده‌اي از بستگان يا اهداكنندگان يا فردي كه دچار مرگ مغزي شده، وجود داشته باشد كه با كليه بيمار سازگار باشد. همچنين بهترين زمان براي انجام پيوند كليه، هنگامي است كه بيمار به حد دياليز رسيده و چند ماهي دياليز كرده باشد، چون انجام عمل دياليز احتمال پيوند را بالا مي‌برد.
با اين وصف، نارسايي كليه با مصرف دارو درمان نمي‌شود.
چنانچه نارسايي حاد باشد با رفع عامل نارسايي برطرف مي‌شود، اما اگر مزمن باشد، با مصرف دارو از بين نمي‌رود. داروهاي نگهدارنده كمك مي‌كند بيمار به زندگي ادامه دهد، اما نارسايي باقي خواهد ماند.
آيا پيوند كليه در هر سني امكان پذير است؟
پيوند كليه محدوديت‌هايي دارد و در هر سني انجام نمي‌شود. اين عمل براي افراد مسن بيش از 60 سال و كودكان زير 10 سال نتايج خوبي ندارد.
براي پيشگيري از ابتلا به بيماري نارسایی کلیه چه توصيه‌اي داريد؟
كنترل قند خون در افراد ديابتي و كنترل فشار خون در افراد مبتلا به پرفشاري خون، مهم‌ترين اقدام براي پيشگيري از ابتلا به نارسايي كليه است. بنابراين اگر مبتلا به فشارخون يا قند خون هستيد، با پزشك خود مشورت كنيد. همچنين سنگ‌ها و عفونت‌هاي ادراري را جدي بگيريد. اگر كليه شما سنگ‌ساز است يا سابقه بيماري مادرزادي داريد، با در نظر گرفتن يك شيوه زندگي درست و همچنين به‌كار بردن رژيم مناسب غذايي، از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كنيد.
منبع:jamejamonline.ir